logo

सामूहिक अभियानमा आधारित लोकआस्थाको पर्व छठ शुरु, पर्वको केन्द्रमा किसान र ग्रामीण जीवन

 इसीमाना सम्वाददाता     २०८० मंसिर १ गते ०७: ५७ मा प्रकाशित     393   पटक पढिएको

बीरगंज । छठ षष्ठीको अपभ्रंश हो । कार्तिक महिनाको अमावस्यामा दिवाली पर्व मनाएर मनाइने यस व्रतको सबैभन्दा कठिन र महत्वपूर्ण रात कार्तिक शुक्ल षष्ठी हो ।

 

कार्तिक शुक्ल पक्षको षष्ठीमा मनाइने यो व्रतलाई छठ व्रतको नाम दिइएको हो । यो कार्तिक शुक्ल चतुर्थीबाट सुरु हुन्छ र कार्तिक शुक्ल सप्तमीमा समाप्त हुन्छ। यस अवधिमा भक्तजनहरू लगातार ३६ घण्टा व्रत बस्छन्। यो अवधिमा उनीहरूले पानीसमेत खाँदैनन् ।छठ पर्व सबैभन्दा पर्यावरण मैत्री हिन्दू पर्व हो भनी वातावरणविद्हरूले दाबी गर्छन्।

 

श्रद्धा, भक्तिका साथ मनाइने छठ पर्व आजबाट विधिवत शुरु भएको छ । छठ गर्ने ब्रतालुहरुले आज नुहाई धुवाई गरि चोखो नितो भएर खाने गर्छन् । यसलाई नहाय खाये भनिन्छ ।


ब्रतालुहरुले आज साँझ नुहाएर चोखो भई आफ्नो कुल देवताको पूजा कोठामा नयाँ चुलो बनाएर त्यसैमा चामल र भेलीको खीर रसीआव तथा गहुको रोटी प्रसादका रुपमा पकाएर उक्त प्रसाद अर्थात ‘रसीआव रोटी’ चन्द्रोदय पछि चन्द्रमालाई चढाएर पूजापाठ गर्ने गर्छन् ।

छठको दोश्रो दिनलाई खरना भनिन्छ। यस दिन भक्तजनले दिनभर व्रत बस्छन् । यस दिन व्रत बस्नेहरूले सूर्यास्त हुनुअघि एक थोपा पानी पनि पिउँदैनन् ।

यस पछि, भक्तले अर्को ३६ घण्टाको लागि निर्जल व्रत बस्छन्। मध्यरातमा, व्रत बस्ने व्यक्तिले छठ पूजाको लागि विशेष प्रसाद ठेकुवा तयार गर्दछ।

छठको तेश्रो दिन अस्ताउदै गरेको सूर्यलाई अर्घ दिइन्छ । पूर्ण श्रद्धा र भक्तिाव र पुजा आराधाना सहित अस्ताउदो सूर्यलाई अर्घ दिने प्रचलन रहेको छ । छठ पूजाका लागि पूजा अर्पण र फलफूललाई ​​बाँसको दौरा वा टोकरीमा राखेर देवकारीमा राखिन्छ ।

त्यहाँ पूजा गरेपछि साँझ दौरामा सुप, नरिवल, पाँच प्रकारका फलफूललगायत पुजाका सामग्री राखेर घरका मानिसले हातले उठाएर छठघाटमा लैजान्छन् । यसलाई अपवित्र हुन नदिन टाउकोभन्दा माथि राखिन्छ। छठघाट जाने बाटोमा महिलाहरुले छठ गीत गाउने गर्छन् ।


चौथो दिन उदाउदै गरेको सूर्यलाई भक्तिावपूर्व अर्घ दिएर छठ पूजाको समापन गरिन्छ । त्यहाँ उपस्थित मानिसहरूलाई प्रसाद बाँडेपछि व्रत बस्नेहरू घर आएर घरपरिवार आदिलाई पनि प्रसाद वितरण गर्छन्। घर फर्किएपछि भक्तहरू ब्रह्माबाबा भनिने गाउँको पिपलको रुखमा गएर पूजा गर्छन् ।

 

पूजापछि भक्तजनहरूले काँचो दुधको सरबत पिएर र प्रसाद खाएर आफ्नो व्रत पूरा गर्छन् जसलाई परणा भनिन्छ। खरनाको दिनदेखि आजसम्म पानीविना व्रत बस्ने व्रत बस्नेहरूले बिहान नुनीलो खाना मात्र खाने गर्छन् ।

छठीमाताको सम्बन्धमा रहेका पौराणिक मान्यताहरु
रामायण

लंका विजयपछि रामराज्य स्थापना भएको दिन कार्तिक शुक्ल षष्ठीका दिन भगवान राम र माता सीताले सूर्यदेवको उपासना गरी व्रत बसेका थिए । सप्तमीका दिन सूर्योदयका बेला पुनः पूजाआजा गरी सूर्यदेवबाट आशीर्वाद ग्रहण गरिएको थियो ।


महाभारत बाट


अर्को मान्यता अनुसार छठ पर्व महाभारत कालमा सुरु भएको हो । सूर्यपुत्र कर्णले सर्वप्रथम सूर्यदेवको पूजा गर्न थाले । कर्ण भगवान सूर्यका परम भक्त थिए ।

हरेक दिन घण्टौंसम्म कम्मरमा गहिरो पानीमा उभिएर सूर्यदेवलाई जल अर्पण गर्थे । सूर्य भगवानको कृपाले उनी महान् योद्धा बने। आज पनि छठमा अर्घ दिने प्रचलन छ । कतिपय कथाहरूमा पाण्डवकी पत्नी द्रौपदीले सूर्यको पूजा गरेको पनि उल्लेख छ। परिवारका सदस्यहरूको सुस्वास्थ्य र दीर्घायुको कामना गर्न उनी नियमित रूपमा सूर्यपूजा गर्थिन् ।

पुराणबाट


एउटा कथा अनुसार राजा प्रियवदको कुनै सन्तान नभएपछि महर्षि कश्यपले पुत्रेष्टि यज्ञ गरे र यज्ञका लागि तयार गरिएको खीर आफ्नी पत्नी मालिनीलाई दिए ।

यही प्रभावले उनीहरूले छोरा जन्माए तर उनी मृत जन्मिए । प्रियवाद आफ्नो छोरालाई श्मशानमा लिएर गए र छोराको शोकमा मर्न थाले। त्यही समयमा ब्रह्माजीकी मानष पुत्री (बालदा षठी ) देवसेना प्रकट भइन् र भनिन् कि । म ब्रह्माण्डको मूल प्रकृतिको छैटौं भागबाट जन्मिएको हुनाले मलाई षष्ठी भनिन्छ।

 

हे राजन, कृपया मेरो पूजा गर्नुहोस् र मानिसहरूलाई पूजा गर्न प्रेरित गर्नुहोस्। राजाले पुत्र प्राप्तिको कामना गर्दै षष्ठी माताको व्रत बसेर पुत्र प्राप्त गरे । यो पूजा कार्तिक शुक्ल षष्ठीमा गरिन्छ । यही देखी सन्तानको रक्षाकोलागि छठी माताको पूजा गर्न थालिएको मान्यता रहेको देवीपुराणमा उल्लेख छ ।


छठ पूजाको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पक्ष यसको सादगी, शुद्धता र सार्वजनिक पक्ष हो। भक्ति र अध्यात्मले भरिएको यस पर्वमा बाँसबाट बनेको सुप, टोकरी, माटोको भाँडो, उखुको रसबाट बनेको प्रसाद, गुड़, चामल र गहुँबाट बनेको प्रसाद र सुमधुर लोकगीतले लोकजीवनको मिठास फैलाउने गरेको छ ।

धर्मग्रन्थ बाहेक यो आम जनताले आफ्नो रीतिरिवाज र परम्पराको रंगमा बनाएको पूजा विधि हो । यसको केन्द्रमा वेद र पुराणजस्ता धार्मिक ग्रन्थ होइन किसान र ग्रामीण जीवन छ ।

यस व्रतको लागि न विशेष पैसाको आवश्यकता छ न त कुनै पुजारी वा गुरुलाई प्रार्थना गर्नु पर्छ। जब पनि आवश्यक हुन्छ, हामी हाम्रा छिमेकीहरूको मद्दत खोज्छौं, जसले स्वेच्छा र कृतज्ञतापूर्वक आफ्ना सेवाहरू प्रदान गर्छन्।


यस पर्वको लागि मानिसहरूले आ आफ्नो सामूहिक अभियान सञ्चालन गर्छन्। सहरको सरसफाई, भक्तजन आवतजावत गर्ने बाटोको व्यवस्थापन, पोखरी वा खोलाको किनारमा अर्घ्य दिने उचित व्यवस्था गर्न समाजले सरकारको सहयोग खोज्दैन । यस पर्वमा खरना मनाउनेदेखि अर्द्धदानसम्म समाजको अनिवार्य उपस्थिति रहन्छ ।

 

आम र गरिब जनताले आफ्नो दैनिक जीवनका कठिनाइहरू बिर्सेर सेवा र भक्तिको भावनामा गरेको सामूहिक कार्यको यो विशाल र भव्य प्रदर्शन हो। त्यसैले यो लोक आस्थाको पवित्र पर्व हो ।

स्रोतः बिक्कीपीडिया तथा बिभिन्न संचार माध्यम

तपाईं हामीसंग फेसबुकट्वीटर मार्फत् पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।

तपाईको प्रतिक्रिया

सम्बन्धित शीर्षकहरु




सीमापारी/अन्तराष्ट्रिय

प्रवासी नेपाली मञ्च क्यानडाको अध्यक्षमा रमेश धिताल चयन

प्रवासी नेपाली मञ्च क्यानडाको अध्यक्षमा रमेश धिताल सहितको कार्यसमिति सर्वसम्मत चयन भएका छन ।

अभियन्ता चौधरीलाई ‘ग्लोबल एन्टी रेसिजम च्याम्पेनसिप अवार्ड’

वाशिङ्गटन डिसी । नेपालकी सामाजिक अभियन्ता उर्मिला चौधरीे ग्लोबल एन्टी रेसिजम च्याम्पेनसिप अवार्डद्वारा सम्मानित भएकी छिन ।

खेलकुद

क्रिकेटर  प्रविण र एसईईमा सर्वोत्कृष्ट  नतिजा ल्याउने  साह वीरगंज महानगरद्वारा सम्मानित

वीरगंज । नेपाली महिला टोलीलाई विश्वकप क्रिकेटसम्मको यात्रामा योगदान पु¥याउने वीरगंजकी क्रिकेट खेलाडी साना प्रविण र यस वर्षको एसईई परीक्षामा पर्सा जिल्ला प्रथम भएकी रिया साहलाई वीरगंज महानगरपालिकाले आइतबार एक कार्यक्रमकाबीच सम्मान गरेको छ ।
सम्पादक

कृष्णचन्द्र लामिछाने

९८५५०२२४९७

बिरगंज १४, पर्सा

सम्पर्क

सीमाना मिडिया प्रा.लि.
बिरगंज १४, पर्सा
सि.न.दर्ता प्रमाणपत्र नं.१८४०/०७६/७७/

info@simana.com, news@esimana.com


© 2021 Simana Media Pvt. Ltd.

Design and Development by Cyberlink Pvt. Ltd.